Kobieta a AIDS - Stowarzyszenie wolontariuszy wobec AIDS – "Bądź z nami"

Kobieta a AIDS

Zaburzenia, choroby ginekologiczne lub na co zwracać szczególna uwagę:
– zaburzenia miesiączkowania
– nawracająca kandydoza pochwy
– stany zapalne miednicy
– zakażenie narządów płciowych wirusem opryszczki
– bakteryjne zapalenia pochwy
– okres menopałzalny
– Rak szyjki macicy
– Osteoporoza

Macierzyństwo:
– zanim ciąża – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS
– ciąża
– Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego
– – Opieka przedporodowa
– – Monitorowanie i profilaktyczna terapia antyretrowirusowa (ARV)
– – Opieka podczas porodu
– – Zasady podawania leków antyretrowirusowych podczas porodu
– – Okres poporodowy

Przerwanie ciąży a HIV i AIDS.
Antykoncepcja.

Leczenie antyretrowirusowe:
– Zanim rozpoczniesz leczenie antyretrowirusowe
– O co warto pytać
– Leczenie antyretrowirusowe u kobiet
– Działania niepożądane leków antyretrowirusowych u kobiet
– – – Uwaga. Niebezpieczeństwo
– – – Postępowanie. Profilaktyka

Trochę historii.
Na początku lat 80 wydawało się, że epidemia HIV ominęła kobiety. Praktycznie wszystkie infekcje w krajach uprzemysłowionych występowały głównie wśród mężczyzn. Kobiety pozostawiono bez opieki co w bardzo krótkim czasie zaowocowało znacznym wzrostem zakażeń.
Pierwszy przypadek AIDS u kobiety opisano w roku 1981.
Wśród osób zakażonych HIV odsetek kobiet w chwili obecnej sięga ok. 40%, a epidemiolodzy przewidują, że w najbliższym czasie wzrośnie on do 50%.
Według statystyk WHO ponad 75% dorosłych HIV dodatnich nabyło zakażenie drogą kontaktu heteroseksualnego. W Polsce kobiety stanowią obecnie około 25% – 30% nowo rejestrowanych przypadków.

Trochę statystyki.
Najwięcej kobiet zakażonych mieści się w grupie wiekowej od 31 do 40 lat(46,7%). Przeważa średnie wykształcenie (40,4%), pomaturalne 12,4%, wyższe 6,7% podstawowe 22,5%. W większości kobiety pochodzą z dużych miast (70,3%). W większości zakażenie zostało wykryte 6 lat wcześniej i więcej (do 5 lat – 21,3%; 6-10 lat 37,1%; ponad 10 lat 41,6%. Zawodowo pracuje (34,1%), głównym źródłem utrzymania jest renta. 22% nie ujawniło zakażenia w swoim środowisku. 84% z badanych kobiet przyjmuje leki antywirusowe. 52,3% ma partnera, 61,4% wychowuje dzieci.
Najchętniej wybieranym sposobem spędzania czasu wolnego w pierwszej kolejności jest czytanie książek, potem kolejno – w sposób aktywny uprawianie sportu, podróżowanie, a także chodzenie na spacery.

Przebieg HIV u kobiet.
Przebieg zakażenia HIV u kobiet i mężczyzn jest taki sam.
Nie wykazano różnic w klinicznej progresji do AIDS pomiędzy kobietami a mężczyznami chociaż liczba CD 4 u HIV(+) kobiet jest wyższa niż u mężczyzn – różnice ilościowe zanikają jednak wraz z postępem infekcji (średnio po upływie 5 lat po serokonwersji)
Zarówno u kobiet jak i u mężczyzn nie leczone zakażenie HIV prowadzi do stopniowego, trwającego lata, osłabienia układu immunologicznego, a w końcu do choroby zwanej AIDS.

Zaburzenia, choroby ginekologiczne lub na co zwracać szczególna uwagę.
– zaburzenia miesiączkowania – częściej zdarzają się, kiedy liczba komórek CD4 jest niska, a poziom wiremii wysoki, a także u kobiet przyjmujących narkotyki. Może się to przyczyniać do zaburzeń takich jak:
– wydłużanie się odstępów między kolejnymi miesiączkami,
– „wypadnięcie” jednej lub kilku miesiączek, mimo braku ciąży.
Zaburzenia miesiączkowania są łatwe do leczenia przy pomocy powszechnie dostępnych środków hormonalnych. Do tego celu wykorzystuje się często tabletki antykoncepcyjne, które jednocześnie zapewniają ochronę przed niechcianą ciążą (antykoncepcja to nie to samo co zapobieganie transmisji zakażenia HIV; prezerwatywa pozostaje więc zawsze nieodłącznym elementem zapobiegania ciąży jak i przenoszenia HIV i STI).
– nawracająca kandydoza pochwy – typowym objawem jest świąd w pochwie, mogący nasilać się podczas stosunków, z lub bez swędzenia i pieczenia sromu oraz obfita, biała (serowata) wydzielina z pochwy; objawy te zasilają się mniej więcej na tydzień przed wystąpieniem miesiączki. W leczeniu na ogół skuteczne są stosowane doustnie i miejscowo leki przeciwgrzybiczne przepisane przez lekarza specjalistę.
– stany zapalne miednicy (górnych dróg rodnych, szyjki macicy, macicy, jajników) zawsze są stanem poważnym, szczególnie u kobiet zakażonych HIV. Mogą być spowodowane nieleczonymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, jak na przykład rzeżączką, zakażeniem Chlamydiami i innymi bakteriami, ale także chorobami takimi jak gruźlica.
Objawami stanu zapalnego górnych dróg rodnych są bóle w dole brzucha, upławy, dolegliwości bólowe w czasie stosunków, gorączka, wymioty, krwawienia nie związane z miesiączką.
– zakażenie narządów płciowych wirusem opryszczki (wirusem Hermes simplex typu 2) może powodować częstsze, utrzymujące się dłużej i bardziej bolesne pojawianie się opryszczki narządów płciowych u kobiet zakażonych HIV. Acyklowir może pomóc w skróceniu utrzymywania się dolegliwości, ale przed jego użyciem powinno się zasięgnąć porady lekarza specjalisty.
– bakteryjne zapalenia pochwy są najczęstszymi infekcjami pochwy i sromu występującymi u kobiet niezależnie od zakażenia HIV. Objawami są zwykle upławy o przykrym zapachu. Zakażenia takie ułatwiać może płukanie pochwy, sprzyjające zmianie składy prawidłowej flory bakteryjnej pochwy. Pojawienie się takich dolegliwości powinno skłonić do wizyty u ginekologa i podjęcie odpowiedniego leczenia.
Pojawienie się dolegliwości, objawów, które nie występowały wcześniej, powinno skłonić do jak najszybszej wizyty u ginekologa, wykonania odpowiednich badań diagnostycznych i ewentualnego leczenia antybiotykami. Czasem może być konieczne leczenie szpitalne.
Wskazane jest także badanie partnera seksualnego i leczenie u niego ewentualnie istniejących stanów zapalnych.

– Okres menopałzalny
Od kiedy zakażenie HIV uważa się za chorobę przewlekłą, a kobiety HIV żyją dłużej problemy związane z okresem menopauzy coraz częściej są przyczyną zgłaszania się do ginekologa. Leczenie dolegliwości związanych z okresem menopauzy jest podobne jak w przypadku kobiet HIV ujemnych. Opublikowane doniesienia naukowe nie udokumentowały związku pomiędzy zakażeniem HIV a przedwczesnym wygaśnięciem czynności jajników, objawy menopauzy u kobiet z HIV ujawniają się w podobnym okresie życia jak w przypadku kobiet seronegatywnych.
Menopauza jest występującym fizjologicznie ustaniem miesiączkowania spowodowanym wygasaniem czynności jajników. Jej wystąpienie kończy możliwość zachodzenia w ciążę.

Objawami menopauzy mogą być:
rzadziej pojawiające się miesiączki, zanim przestaną pojawiać się zupełnie,
wybuchy gorąca,
depresja i inne zaburzenia nastroju,
zaburzenia snu,
starzenie się skóry, suchość śluzówek,
częstsze oddawanie moczu.

– Rak szyjki macicy
Największym zagrożeniem dla życia kobiet HIV-dodatnich jest rak szyjki macicy. Od niedawna uznany za chorobę przenoszoną drogą kontaktów seksualnych – rak szyjki macicy, powstaje na skutek zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Współistnienie zakażenia HPV i HIV zwiększa wielokrotnie ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy kobiet HIV-dodatnich. Dlatego istnieją specjalne zalecenia co do częstości wykonywania badań cytologicznych, kolposkopowych (bezpośrednie badanie szyjki macicy w mikroskopie) oraz badań w kierunku zakażenia HPV u tych kobiet. W Polsce łatwo dostępnym badaniem jest badanie cytologiczne oraz, w większości ośrodków, badanie kolposkopowe. Badanie w kierunku zakażenia HPV jest dostępne w nielicznych ośrodkach, nie jest finansowane przez kasy chorych, a koszt jednego badania wynosi ok. 160 zł. Pod znakiem zapytania stoi też możliwość korzystania przez kobiety zakażone HIV ze specjalistycznych oddziałów ginekologicznych, gdzie przeprowadza się małe i duże zabiegi (diagnostyczne i lecznicze). Skierowanie kobiety zakażonej HIV do oddziału ginekologicznego ciągle jeszcze napotyka na niezrozumiały opór ordynatorów oddziału.

– Osteoporoza
Osłabienie struktury kości (osteoporoza) może być późnym powikłaniem menopauzy. Jest to szczególnie istotne, gdyż u osób zakażonych HIV obserwuje się zmniejszanie gęstości mineralnej kości (osteopenię). Obok znanych przyczyn osteoporozy (palenie, papierosów, przyjmowanie narkotyków, nieodpowiednia dieta, zaburzenia hormonalne) u kobiet zakażonych dochodzi jeszcze jedna przyczyna – leki antyretrowirusowe. Osteoporozie można zapobiegać poprzez zwiększenie aktywności fizycznej (przede wszystkim – podnoszenie ciężarów), obniżenia wagi ciała (przy nadwadze), ograniczenie palenia i spożywania alkoholu.

Kobiety zakażone HIV powinny przeprowadzić badanie ginekologiczne możliwie szybko po rozpoznaniu zakażenia, a następnie wykonywać badania kontrolne co 6 miesięcy.

Macierzyństwo
– Zanim ciąża
W rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS zaleca się, by u kobiety zakażonej HIV, planującej ciążę, która nie była dotychczas leczona wykonać następujące badania laboratoryjne:
• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie cukru (glikemia),
• eozyny wątrobowe: AspAT, ALAT, GGTP, fosfataza alkaliczna.
• poziom wiremii HIV,
• liczba komórek CD4 i CD8,
• badania serologiczne w kierunku obecności przeciwciał przeciwko Toxoplasma gondii, wirusom HBV i HCV, kiły.
Zalecane są także szczepienia ochronne przeciwko grypie, S. pneumoniae, a w razie istnienia wskazań – przeciwko wirusowi HBV12.

– Ciąża
Jedną z dróg transmisji wirusa jest droga odmatczyna (wertykalna) gdzie do zakażenia dochodzi poprzez przeniesienie wirusa z kobiety żyjącej z HIV na jej dziecko – podczas ciąży, porodu lub w czasie karmienia piersią. Do najważniejszych czynników ograniczających ryzyko transmisji wirusa z matki na dziecko należą:
stan odżywienia;
stan kliniczny – czyli faza bezobjawowa HIV, poziom odporności kobiety;
czynniki behawioralne takie jak ograniczenie palenie papierosów, ograniczenie picia alkoholu i używania narkotyków;
ograniczenie ilości kontaktów seksualnych i liczby partnerów;
włączenie terapii antywirusowej;
włączenie programu ACTG 076;
zastosowanie elektywnego cięcia cesarskiego;
płukanie kanału rodnego podczas porodu;
unikanie inwazyjnych procedur podczas porodu;
unikanie karmienia piersią.

– Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego
–Opieka przedporodowa
– Kobietom ciężarnym, u których wynik badania w kierunku HIV jest pozytywny, należy jak najszybciej zapewnić konsultację lekarza spec. chorób zakaźnych, zajmującego się terapią osób żyjących z HIV.
– Kobietom ciężarnym, których wynik testu jest pozytywny, należy zapewnić specjalistyczną, multidisciplinarną ( ginekolog-położnik, specjalista chorób zakaźnych, zajmującego się terapią osób żyjących z HIV, pediatra) opiekę podczas ciąży i porodu.
– W przypadku kobiet ciężarnych uzależnionych od środków psychoaktywnych w skład zespołu sprawującego opiekę przedporodową powinien wchodzić dodatkowo lekarz psychiatra (zapewnienie terapii substytucyjnej) oraz pracownik socjalny.
– Ośrodek sprawujący opiekę przedporodową kieruje ciężarną HIV+ do oddziału referencyjnego w 36 tygodniu ciąży (listę ośrodków referencyjnych dla ciężarnych HIV+ w każdym województwie ustala konsultant wojewódzki w dziedzinie położnictwa i ginekologii).
– Oddział położniczy oraz neonatologiczny szpitala referencyjnego, w którym odbędzie się poród matki HIV+ powinien być o tym fakcie uprzedzony najpóźniej w 36 tygodniu ciąży przez ośrodek sprawujący opiekę przedporodową.
– U ciężarnych HIV+ należy wykonać badania w kierunku innych zakażeń przenoszonych drogą płciową na początku ciąży i powtórzyć w 28 tygodniu ciąży. U wszystkich ciężarnych HIV+ należy wykonać badanie w kierunku WZW C i B.

–Monitorowanie i profilaktyczna terapia antyretrowirusowa (ARV)
– Wszystkie ciężarne, u których wynik badania w kierunku HIV jest pozytywny należy kierować do ośrodków referencyjnych.
– Decyzję, co do momentu rozpoczęcia terapii antyretrowirusowej oraz sposobu jej stosowania i monitorowania podczas ciąży podejmuje lekarz chorób zakaźnych specjalizujący się w terapii osób żyjących z HIV w oparciu o rekomendacje Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS.
– W czasie ciąży obowiązuje standardowe monitorowanie terapii ARV, tj. kontrola liczby CD4 oraz wiremii (VL) co 12 tygodni, czyli w każdym trymestrze. Ostatnie badanie VL-HIV należy wykonać w 36 tygodniu ciąży.
Badanie oporności należy wykonać gdy: leczenie jest nieskuteczne, suboptymalne oraz gdy kobieta została zakażona przez partnera, u którego stwierdzono oporność na leki.
– Sposób stosowania profilaktycznej terapii ARV podczas porodu oraz u dziecka po porodzie powinien być ustalony wcześniej przez zespół sprawujący opiekę przedporodową (lekarz ginekolog i lekarz chorób zakaźnych, specjalizujący się w terapii osób żyjących z HIV). Oddział, w którym odbędzie się poród kobiety zakażonej HIV powinien odpowiednio wcześniej zabezpieczyć leki, które powinny być stosowane u matki podczas porodu i u dziecka po porodzie.

–Opieka podczas porodu
– Personel medyczny, który będzie sprawował opiekę nad rodzącą HIV+ powinien być o tym uprzedzony, posiadać dostęp do wyników badań oraz posiadać odpowiednie wyszkolenie w zakresie opieki nad kobietami zakażonymi HIV.
– Zespół ten powinien również posiadać dostęp do zaleceń (plan porodu, zalecany sposób ukończenia ciąży, stosowanie ARV), ustalony wcześniej przez lekarzy sprawujących opiekę w ciąży (lekarz położnik i chorób zakaźnych).
– Wskazania do cięcia cesarskiego, ustalone przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, są takie same jak w przypadku kobiet niezakażonych HIV.
– Dodatkowo, cięcie cesarskie u kobiet zakażonych HIV należy wykonać u wszystkich kobiet otrzymujących kombinowaną terapię antywirusową, u których stwierdza się wykrywalny poziom wiremii (>50 kopii RNA HIV/ml).
– Elektywne cięcie cesarskie należy rozważyć u kobiet ze współistniejącym zakażeniem HIV i HCV.
– Elektywne cięcie cesarskie jest opcją dla kobiet z niewykrywalną wiremią, otrzymujących HAART ( wysoce aktywną terapię antyretrowirusową).
– Poród drogami i siłami natury u kobiet zakażonych HIV powinien być zalecany tylko w przypadku, gdy kobieta otrzymywała skojarzoną terapię antyretrowirusową (HAART) podczas ciąży i poziom wiremii jest niewykrywalny.
– Podczas porodu należy unikać inwazyjnych procedur położniczych: amniotomii, elektrody bezpośredniej ze skalpu płodu, pobierania pH ze skalpu płodu, nacięcia krocza, kleszczy oraz próżniociagu położniczego.

–Zasady podawania leków antyretrowirusowych podczas porodu:
Trzy zasady:
1. Pakiet porodowy (ma pacjentka, łącznie z listem do ordynatora oddziału dotyczącym sposobu podawania leków matce podczas porodu oraz u dziecka).
2. Pakiet awaryjny (posiada każdy szpital referencyjny dla porodów kobiet HIV+; zawiera leki dla matki i dziecka oraz instrukcje stosowania).
3. Lista konsultantów i ośrodków udzielających telefonicznej porady w sytuacjach awaryjnych (czynne 24 godz. na dobę, listę ustala konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób zakaźnych).

–Okres poporodowy
– Należy dołożyć wszelkich starań, aby jak najwcześniej po porodzie rozpocząć podawanie dziecku leków antyretrowirusowych..
– Leki u noworodka powinny być stosowane odpowiednio do zaleceń PTNAIDS oraz wcześniejszych ustaleń lekarzy sprawujących opiekę przedporodową.
– U noworodka należy pobrać badania, odpowiednio do zaleceń PTNAIDS w ciągu pierwszych 5 dni życia (przed wypisaniem z oddziału noworodkowego ). Wyniki badań u noworodka powinny być dostępne nie później niż w czasie 2 tygodni od pobrania i przekazane do ośrodka, który będzie sprawował dalszą opiekę nad
dzieckiem.
– Należy unikać karmienia piersią. Matka zakażona HIV powinna otrzymać poradę w zakresie sztucznego żywienia dziecka.
– Przez cały czas opieki nad kobietą ciężarną zakażoną HIV i jej dzieckiem obowiązuje całkowita tajemnica lekarska dotycząca wyniku testu w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV.

Przerywanie ciąży a HIV i AIDS
Osobną sprawa jest zagadnienie przerwania ciąży u kobiety HIVdodatniej. Liczne doświadczenia z przeszłości dokumentują przeszkody i trudności, jakie napotykają kobiety zakażone HIV, u których istnieją medyczne wskazania dla przeprowadzenia tego zabiegu. Ustawa o dopuszczalności usunięcia ciąży jasno wskazuje na taką możliwość w sytuacji zagrożenia życia kobiety. Zakażenie HIV nie jest wskazaniem do usunięcia ciąży, ponieważ ciąża nie ma wpływu na przebieg zakażenia HIV i nie przyśpiesza zachorowania na AIDS. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku kobiety chorej na AIDS, u której ciąża w znacznym stopniu przyśpiesza rozwój choroby. U pacjentki bezobjawowej (bez objawów AIDS) nie ma więc podstawy do usunięcia ciąży ze względu wskazań zawartych w obowiązującej ustawie. Ciąża u pacjentki chorej na AIDS stanowi zagrożenie dla jej życia i jest wskazaniem do usunięcia zgodnie z ustawą.

Antykoncepcja
W zapobieganiu nieplanowanej ciąży stosowane są różne metody. Największa skuteczność
wykazują hormonalne środki antykoncepcyjne. Jednakże niektóre z nich wchodzą w interakcje z lekami antyretrowirusowymi, co może zmniejszyć ich skuteczność w zapobieganiu ciąży. Dlatego zawsze sprawdzaj informacje na ten temat w ulotce dołączonej do leku.
Pigułki antykoncepcyjne nie chronią przed przenoszeniem zakażenia HIV.
Przed nieplanowana ciążą, a także przed zakażeniem HIV chronią prezerwatywy, pod
warunkiem, że są właściwie i konsekwentnie używane.
Z równym efektem można stosować prezerwatywy dla mężczyzn jak i dla kobiet. Prezerwatywy dla kobiet ma tę przewagę, że przekazuje kontrolę w ręce kobiety.
pierwsza prezerwatywa
Producent prezerwatyw dla kobiet – Female Health Company (FHC) – wyprodukował prezerwatywy drugiej generacji (Female condom 2; FC-2), z syntetycznego lateksu, co powinno wpłynąć na obniżenie ceny. Nie zostały one jeszcze zaaprobowane przez FDA. W różnych stadiach badań pozostają kolejne prezerwatywy dla kobiet, także produkowane z lateksu.

Środki stosowane miejscowo (dopochwowo), zawierające środki plemnikobójcze, przede
wszystkim nonoksynol 9, powodują często podrażnienia, mikrourazy pochwy, a ich skuteczność antykoncepcyjna nie jest największa.
Możliwe jest także stosowanie antykoncepcji po stosunku – poprzez przyjęcie tabletek o nazwie Postinor – Duo.

LECZENIE ANTYRETROWIRUSWE
– Zanim rozpoczniesz leczenie antyretrowirusowe.
Jeżeli zdecydujesz razem z lekarzem, że pora rozpocząć terapię antyretrowirusową to musisz wiedzieć, że TERAPII NIE WOLNO PRZERYWAĆ.
Decyzja o wejściu w terapię musi być TWOJA. Nie lekarza, nie znajomego, nie ogólnie przyjętych trendów i mody. Musisz być przekonana o słuszności tej decyzji i to ty musisz zgodzić się na zaproponowane leki bo wraz z lekami godzisz się na ewentualne skutki uboczne i różne wynikające z brania leków niedogodności życia codziennego. Jeżeli masz wątpliwości masz prawo dopytać się również innego lekarza. Nie daj się zbyć. Nie bój się pytać wszystkich. To jest Twoje ciało, Twoje życie, Twoje zmagania. Pamiętaj – Ty nawet dla najwspanialszego lekarza jesteś jedną z wielu, dla siebie jesteś jedyna.
Więc do dzieła. DO KAŻDEJ WIZYTY BĄDŹ PRZYGOTOWANA. Spisz wcześniej listę pytań i systematycznie drąż punkt po punkcie.

– O co warto pytać?
Jaka jest dostępność Twoich leków na rynku? (nowość)
Jakie są perspektywy otrzymania niezmienionej terapii przez dłuższy czas? (nowość)
Czy dane leki penetrują do mózgu? Czy zabijają wirusa w płynie mózgowym?
Jakie dają ryzyko zawału serca?
Jaki mają wpływ na lipodystrofię lub lipoatrofię?
Czy są jakieś trudności w przyjmowaniu leków? ścisłe trzymanie się godzin, diety, przyjmowanie z posiłkami lub na czczo?
Jakie są możliwe działania uboczne?
Co powinno się zrobić, jeśli się pojawią?
Czy są jakieś zagrażające życiu objawy uboczne?
Czy są zamienniki dla Twoich leków (w razie gdyby zabrakło ich na rynku)?

– Leczenie antyretrowirusowe u kobiet
Leczenie ARV działa tak samo skutecznie u kobiet, jak i u mężczyzn
Celem terapii antyretrowirusowej jest:
– przedłużenie życia i jego jakości;
– redukcja ilości aktywnego wirusa w organizmie;
– poprawa funkcjonowania układu immunologicznego;
– racjonalne operowanie lekami;
– redukcja zakaźności;
– poprawa funkcjonowania w domu i pracy: poprawa pamięci, wydolności fizycznej, wyglądu
Nie wykazano żadnych różnic w odpowiedzi na leczenie ARV odnośnie liczby CD4 czy wiremii. Jednak niektóre leki antyretrowirusowe mogą niekiedy osiągać wyższe stężenie u kobiet niż u mężczyzn. Może to wynikać z mniejszej wagi u kobiet, proporcjonalnie mniejszej tkanki tłuszczowej czy na przykład różnic w diecie. Wyższe stężenie leków może skuteczniej hamować namnażanie się HIV, jednak może też powodować znacznie nasilone działania uboczne.

– Działania niepożądane leków antyretrowirusowych u kobiet
Niektóre z niepożądanych działań terapii ARV występują częściej u kobiet.
Stwierdzono większą toksyczność niektórych leków u kobiet: wyższą koncentrację wewnątrzkomórkową trójfosforanów; wyższy odsetek toksyczności mitochondrialnej; częściej wśród kobiet występują neuropatie; również częściej występuje ostre zapalenie trzustki; czy efekty uboczne ze strony przewodu pokarmowego. Niektóre doniesienia mówią, że lipodystrofia, szczególnie dotycząca piersi, zdarza się również częściej u kobiet. Na lipodystrofię składają się także zaburzenia stężeń tłuszczów (cholesterolu, trójglicerydów) i glukozy, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia chorób serca i udarów mózgu.
Ryzyko zwiększa się jeszcze bardziej kiedy podwyższone jest stężenie cholesterolu.

– – – UWAGA! NIEBEZPIECZEŃSTWO!
Bardzo dużo kobiet nie decyduje się na terapie antyretrowirusową lub ją przerywa. Przyczyną są widoczne skutki uboczne terapii ARV. Po kilku lub kilkunastu latach przyjmowania leków mogą pojawić się widoczne deformacje ciała spowodowane nierównomiernym odkładaniem się tkanki tłuszczowej. Charakterystyczny wygląd osoby w długoletniej terapii to bardzo chude kończyny, pałąkowate nogi i patykowate ręce, brak tkanki tłuszczowej pośladków, duży brzuch – czasami powyżej 120 cm, brak talii, nienaturalnie duży biust i ramiona, nisko osadzona głowa z „drugą szyją”, na plecach byczy kark i do tego brak tkanki tłuszczowej na twarzy.

– – – Postępowanie. Profilaktyka.
Czy jest na to jakaś rada? Czy cokolwiek można zrobić.
TAK. Systematyczne ćwiczenia gimnastyczne powodujące przyrost tkanki mięśniowej mogą skutecznie zatrzymać zmiany w wyglądzie!

Jeżeli nie jesteśmy w stanie ćwiczyć to dla osób dysponujących pieniędzmi są dostępne kliniki, farmy urody czy chirurgia plastyczna. Odsysanie tkanki tłuszczowej, lipoliza, botoks.

Pamiętaj!
To ty decydujesz o swoim życiu. Nawet jeżeli inni nie zgadzają się z Twoją decyzją. Jeżeli zdecydujesz się na terapie lekowe to wspaniale, jeżeli odrzucisz ją to jest to twoja suwerenna decyzja. W każdej sytuacji warto, żebyś uzyskała kompletną wiedzę na temat HIV/AIDS, perspektyw, możliwości, szans. Do tego potrzebujesz mądrego lekarza i/ lub mądrego terapeuty i/lub mądrego przyjaciela. Zanim podejmiesz decyzję zostań naukowcem swojego ciała.